สภาพอากาศแปรปรวนจากสภาวะโลกร้อน กระแสสังคมที่เปลี่ยนไวภายในหนึ่งคลิก โรคระบาดที่คร่าชีวิตผู้คนนับล้านคน ความเปลี่ยนแปลงในโลกปัจจุบัน ไม่ใช่แค่รวดเร็วเกินจะตามทันแต่ยังมีมากมายจนบางครั้งก็ยากที่จะหาจุดโฟกัส
เมื่อสัญญาณแห่งความเปลี่ยนแปลงกระจายตัวอยู่ทั่วทุกมุมโลก โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (United Nations Development Programme: UNDP) ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของสัญญาณจุดเล็กๆ ที่สามารถบ่งชี้เทรนด์ของอนาคตได้ ทีมงานจึงหาและรวบรวมสัญญาณจากทั่วทุกมุมโลก นำมาวิเคราะห์ หาลักษณะร่วม ความเชื่อมโยง และจัดเรียงสัญญาณเหล่านี้เพื่อให้เห็นเทรนด์ที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต การวิเคราะห์นี้ไม่ใช่การทำนายคาดเดาอนาคตที่แน่นอน แต่เป็นการต่อจิ๊กซอว์ให้เราสามารถเห็นภาพรวมของแต่ละประเด็นท่ามกลางทะเลข้อมูล ดังที่สรุปในรายงาน UNDP Signals Spotlight 2023
สัญญาณเหล่านี้มาจากไหน? นำมาวิเคราะห์อย่างไร?
ทีมยุทธศาสตร์แห่งอนาคตของ UNDP (The UNDP Strategy & Futures Team) ได้รวบรวมสัญญาณแห่งความเปลี่ยนแปลงกว่า 500 สัญญาณจากทีมงาน UNDP ทั่วโลกในช่วงเดือนกันยายน-ธันวาคม ปีค.ศ. 2022 จากนั้นนำมาวิเคราะห์และจัดระเบียบข้อมูล โดยยึดเกณฑ์ 3 ข้อ ได้แก่ (1) ประเด็นที่น่าจับตาเพราะส่งผลต่อการพัฒนาในปัจจุบันและอนาคต (2) ประเด็นที่ทำให้เห็นการเปลี่ยนทิศทางของเทรนด์นั้นๆ และ (3) ประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา แต่ยังไม่สามารถระบุได้ว่าจะส่งผลต่อการพัฒนานั้นมากน้อยอย่างไร
เมื่อนำสัญญาณแห่งความเปลี่ยนแปลง (signals) มาวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบแล้ว เราจะเห็นทิศทางการเปลี่ยนแปลง (trends) ที่คล้ายคลึงกัน เช่น ทีมงานได้รับสัญญาณว่าที่ผ่านมานั้น (1) การแพร่ระบาดของโควิด-19 ทำให้รัฐบังคับใช้กฎหมายที่ออกในสภาวะฉุกเฉิน ซึ่งกลายเป็นข้ออ้างในการจำกัดสิทธิเสรีภาพของภาคประชาชน (2) รัฐบังคับใช้กฎหมายที่จำกัดสิทธิในร่างกาย (3) รัฐควบคุมการชุมนุมเรียกร้องความเท่าเทียมทางเพศ เมื่อเปรียบเทียบกันจะเห็นว่าทั้งสองสัญญาณนั้นมีลักษณะร่วมคือ ความพยายามของรัฐที่ใช้อำนาจในการจำกัดสิทธิของประชาชน หรืออาจกล่าวได้ว่าทั้งสองสัญญาณสามารถบ่งชี้ถึงทิศทางที่ “รัฐมีแนวโน้มเป็นรัฐอำนาจนิยมมากขึ้น” หรือ “ประชาธิปไตยถดถอยลงในหลายประเทศ” และสามารถจัดอยู่ในประเด็น (themes) “เมื่อรัฐประชาธิปไตยก้าวสู่รัฐอำนาจนิยม” ได้ทั้งคู่ จากนั้นก็นำประเด็นต่างๆมาจัดประเภทเป็นประเด็นใหญ่ๆให้เห็นภาพกว้าง ที่เรียกว่า ปัจจัยขับเคลื่อนความเปลี่ยนแปลง (drivers) ซึ่งหมายถึงเหตุการณ์หรือความเปลี่ยนแปลงที่จะส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงต่อโลกทั้งใบในระยะยาว เช่น จำนวนประชากรที่เปลี่ยนแปลง การพัฒนาของชุมชนเมือง และสภาวะภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงต่อไป
โดยจากการวิเคราะห์สัญญาณทั้งหมด ทีม UNDP ได้แบ่ง Drivers ออกเป็น 3 ประเด็น และThemes อีก 13 ประเด็น ได้แก่
- ความขัดแย้งที่มีประโยชน์ (useful tension) – โดยแบ่งย่อยเป็น Themes ทั้งหมด 5 ประเด็น:
เมื่อรัฐประชาธิปไตยก้าวสู่รัฐอำนาจนิยม, บทบาทของศาล, ความกล้าที่จะเปลี่ยนแปลงทวนกระแสสังคม, อิทธิพลของเทคโนโลยีต่อมิติต่างๆ ในชีวิต, ข้อถกเถียงว่าการพึ่งพาเทคโนโลยีจะทำให้เราเคยตัวจริงหรือไม่ - ยกระดับความร่วมมือเพื่อการพัฒนา (novel collaboration) – โดยแบ่งย่อยเป็น Themes ทั้งหมด 4 ประเด็น:
การออกข้อบังคับควบคุมใหม่ๆ, ความร่วมมือระหว่างประเทศกลายเป็นสิ่งสามัญ, การเงินเพื่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ, การเปลี่ยนหนี้ให้เป็นทุนเพื่อธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม - การลงทุนแบบเน้นคุณค่า (value investing) – โดยแบ่งย่อยเป็น Themes ทั้งหมด 4 ประเด็น:
ทบทวนการปฏิบัติตามแนวคิด ESG (environmental, social and governance), การกุศลรูปแบบใหม่, สภาพสังคมถดถอยที่ไม่ค่อยเป็นที่พูดถึง, วิกฤติตลาดแรงงานที่ใกล้เข้ามา
อย่างไรก็ตาม สัญญาณหนึ่งๆ อาจเกี่ยวพันกับประเด็นหรือทิศทางความเปลี่ยนแปลงในหัวข้ออื่นได้ เช่น สัญญาณที่ว่า รัฐเริ่มควบคุมการชุมนุมเพื่อเรียกร้องความเท่าเทียมทางเพศ รวมไปถึงการบังคับใช้กฎหมายที่จำกัดสิทธิในร่างกาย ก็เกี่ยวพันกับประเด็นย่อยเรื่อง “สภาพสังคมถดถอยที่ไม่ค่อยเป็นที่พูดถึง” เพราะภาวะดังกล่าวก็ส่งผลให้บุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศรู้สึกไม่ปลอดภัยด้วยเช่นกัน ทำให้สิทธิความเท่าเทียมทางเพศถดถอยลง เนื่องจากเรื่องราวต่างๆบนโลกใบนี้มักไม่ได้ตรงไปตรงมา ซับซ้อน และมีความเกี่ยวโยงกัน
ที่มา: UNDP Signal Spotlight 2023
